Fenomeno, 1962 – Remedios Varo
A e mban mend kush se në fillim të viteve ’90, nën frenezinë e asaj që Ardian Vehbiu ka zgjedhur ta quajë emancipim prej kryemetaforës së rrethimit, në Shqipërinë e mbushur me antena satelitore jo rrallëherë qëllonte të ndiqje ndonjë kanal polak. Përmes saçave high-tech shqiptarët lidheshin në një farë solidariteti me ca bashkëvuajtës të imagjinuar, të të njëjtit kamp dikur, me të njëjtat ëndrra perëndimore sot.
Me sa duket kanalet polake piratonin filma (kanalet shqiptare filluan të piratojnë pas ’97, kur edhe filloi të lulëzojë ky lloj tregu). Prandaj jepnin filma më të mirë se sa kanalet e rregullta perëndimore, po këtë gjë asokohe nuk e kuptonte kush, e as në xhep s’i hynte kujt. Se ne perëndimin e donim me çdo kusht, qoftë ky dhe i vjedhur, i kontrabanduar a i falsifikuar. Dhe nuk donim ndonjë perëndim dosido, por bash atë që kishim ëndërruar, i cili do të na shtrinte dorën e do të na përqafonte në gjirin e vet, si djelm plangprishës që ishim.
Mirëpo kishte diçka që bezdiste te kanalet polake. Ajo qe dublimi. Kush i ka përcjellë ato filma e ka të rrënjosyr thellë në mendje zërin e zvargur e monoton të një mashkulli që dublonte çdo rol brenda filmit, qoftë ky rol gruaje, fëmije, plaku a plake, se meshkujt e tjerë po se po.
Pikërisht aty, kur komunikimi haste pengesën e madhe, duket se filmi fillonte të komunikonte me ne në një tjetër mënyrë. Filmi shndërrohej në film lugat, mënjanë i gjallë, pse e shihnim, e mënjanë i vdekur, prej leximit monoton të skriptit nga i njëjti zë i një njeriu që qartazi nuk po zbavitej. Filmi shndërrohej në zombie, në atë që Freudi, me fjalor Hegelian, do e kish quajtur unheimlich. Diçka e pazakontë, e shpifur dhe frikësueshme po aq sa e kuptueshme dhe e shpjegueshme në të njëjtën kohë. Aktorë të ndryshëm, role të ndryshme, situata e përjetime të ndryshme, ama gjithnjë i njëjti zë… Zëri i hyjit a zëri i dreqit që zgjedh të flasë përmes gjithkujt tjetër, përmes trupave që janë automatë por jo autonomë, përmes manekinëve në një teatër që rritet e rritet, së bashku me numrin e madh të filmave që shiheshin si pasojë e etjes e urisë për imazh. Kështu shiheshin filma me aksion, filma artistikë, filma patetikë, filma historikë, filma erotikë, filma eksperimentalë. Gjithmonë i njëjti zë, i njëjti tonalitet. Edhe në pornografi madje. Praktikisht mund ta quash eksperiencën një përvojë pa nuanca, një përjetim me tonalitet zero.
Ngadalë, ama vendosmërisht ne lëvizëm prej aty. Saçat filluan të bëhen disfunksionalë, relike estetike e një kohe të shkuar. Tashmë të gjithë me rrjete kabllore, me pay per view, ne ecëm drejt perëndimit e dubluesin polak rrallëkush e përkujton. Mirëpo ai nuk vdiq aty ku e lamë dhe bash kur menduam se i ikëm, na u përball diku tjetër, në tjetër skenë, për të tjera filma.
Po lexoja para do ditësh shkrime të miat prej 2008, 2009 e 2010 e vura re se në rrafshin shoqëror, ekonomik e politik Shqipëria demokratike është e stërmbushur me aktorë, me drama të rënda, me konflikte e melodrama, me tragjedi. Me tekste të rënda luftarake, me letra dashurie e me deklarata urrejtje. Me përbuzje e ndjenjë, me pasion e ligësi. Me ekspertë e intelektualë, me mendje të pavarura e me servilë të deklaruar, me militantë e cinikë. Artistë, specialistë, gazetarë, politikanë, asgjëistë e gjithçkaistë, e sidomos pedagogë (sa shumë pedagogë…). Gra ndjellëse, meshkuj të pavendosur, apo e anasjellta, të gjithë këta parakalojnë nëpër talk shows në mbrëmjet e përditshme ku shahen, pështyhen, pajtohen e puthen. Vrasin e vjedhin, prozvalen, nëmen me shtatë breza, hanë ngjala e krokodilë, shtrëngojnë vetulla e nofulla edhe prapë buzëqeshin. Mirëpo prej tyre, më i rëndësishmi personazh po më duket se është bash dubluesi polak. Zëri i tij monoton e gjithëprezent tash është bërë familjar, si ajri. Aq sa nuk vihet më re se është aty, duke mbushur atë çka po quajmë zbrazëti.
Ai flet, ai flet, e duket i ndryshëm ndërsa tingëllon njëjtë, e sa pakkush po pyet “çka dreqin është duke na thënë”?
Për Revistën KLAN
Fletore Shënimesh 