Cascando

 

Kapërcimi prej vajzës në nuse – Marcel Duchamp, 1912

I

pse jo thjesht i dëshpëruar prej

një rasti

fjalëderdhjesh

 

a s’është më mirë aborti se sa të jesh beronjë

 

orët mbasi ti shkove janë aq të rënda plumb

dhe gjithnjë do fillojnë më herët t’i tërheqin zvarrë

gremçat e ngulur verbërisht në shtratin e dëshirës

duke risjellë eshtrat dashuritë e vjetra

zgavra që dikur mbanin sy si të tutë

gjithçka si gjithmonë është më mirë sa më herët se sa kurrë

dëshirë e zezë që stërpik fytyrat

duke thënë sërish se kurrë e dashura s’kthehet në nëntë ditë

as në nëntë vjet

as në nëntë jetë

 

II

 

duke thënë sërish

në mos më dhënsh mësim, unë s’kam për të mësuar

duke thënë sërish se ka një të fundit

edhe prej kohëve të fundit

kohëve të fundit të lypjes

kohët e fundit të dashurimit

të ditjes së mosditjes së shtirjes

një e fundit edhe prej kohëve të fundit të të thënit

nëse s’më do, më s’do të dashurohem

nëse s’të dua, më s’do të dashuroj

 

vorbull fjalësh të ndenjura në zemër përsëri

dashuri dashuri dashuri rrapëtime e tokmakut të vjetër

që ngjesh të pandryshueshmin

tharm të fjalëve

sërish i tmerruar

së mos dashuri

së dashuri e jo ty

së qenit i dashuruar e jo nga ty

së ditjes së mosditjes të shtirjes

duke u shtirur

unë dhe gjitthë të tjerët që do të të dashurojnë

nëse të dashurojnë

III

veç në të dashurofshin

 

Samuel Beckett, 1934

Vështirë të mos kujtohesh

Oscar M.Domingues – Sfera e kuqe, 1933

Në të njëjtin qytet

Gjithnjë në të njëjtin qytet. Nuk

 

Ka nevojë që i lumturi të largohet

Prej vendit ku qëndron i mjeri

Që i mjeri

Të harrojë

Se të lumturit ekzistojnë.

 

Ata fotografohen

Në gurët e plazheve

Të jugut

Me veshje të kaltra plazhi

Me syze, të buzëqeshur

Duke sharë

Me cinizëm çdo zot.

 

E njëjta qenie, por jo

E njëjta muzikë. Vdesim

Në kohë

Të ndryshme, por nuk vdesim

Në botë të ndryshme,

Klithin.

Puthim rreze të ndryshme

 

Por pas meje, se unë

I putha i pari

Dhe për ty gjithnjë do të jetë e vështirë

Të rrish e

Të mos kujtohesh.

Përsëri

Paul Delvaux – Fshati i Sirenave, 1942

Me siguri këtu nuk gjendemi për të fundit

Herë. Me gjetë burime të reja të ujit brenda vetes së përskuqur

Është një mënyrë me sjellë ndërmend se kohë kemi sa të duash

Për gjithçka të papritur, për çdo fatalitet

Që sigurisht do të pretendojë se është i fundit. E kam të qartë konceptin

Tha një burrë në televizion që citoi një shkencëtar. Dhe ja ku rikthehen

Ditët e para. Një diell i eklipsuar i shfaqet Hanës përmbi dritare

Dhe ajo preket sërish. Ndërron libër, nis të lexojë për një vend të vogël plot dritë

Ku ditët e lumenjve të mëdhenj marrin forma monumentesh

Të shpërndarë thuajse kudo, me një palëvizshmëri të qetë

E që shohin tjetërkund, të palagur prej vesës, të paprekur prej dritës

Dhe pse e përpijnë krejt shiun dhe dielli rrezon mbi to. Hana i di këto. Lotët e rinj

Derdhur mbi tokën e lagur rishtaz prej shiut kanë më pak rëndësi

Se një lumë i madh, që i merr e i shpie në humbëtirë.

Retë prej nesh

Fluturimi ëndërror i Sonia Araquistain – Ithell Colquhoun, 1945

Një pulëbardhë rrëmon mbi një anije të braktisur, atje poshtë në bregun ku po grumbullohet drita e re, ajo që e pamundëson kujtesën

E netëve kaluar bashkë si trupa paturpësisht të bardhë e pa dëshmi që i thanë njëri-tjetrit se djalli nuk kish për të ardhur

E nuk kish për të na i marrë gjithçka, e nuk kish për të na zhytur të dyve në thellësi dhe nuk do të na kishte poshtëruar i thashë

E i ngrita sytë lart dhe i pashë dy re që po lindnin mbi kurorën e plotë të rrapit

Retë kanë rrjedhur prej nesh, si një gërshetë lëngjesh e avujsh që u mbështollën e u naltuan

Prej nesh, dhe ende kanë diçka tonën, një farë brishtësie që gjithnjë vjen duke tëholluar, duke u ndarë, duke u tkurrur

Dhe duke e mbledhur veten sërish në qiell, ku vetë hyjnia ajrore fryn e shndërron në shi, që i lag

E i zhvleftëson gjithë shpenzimet që i kemi bërë, gjithë shënimet, gjithë komunikimet, që shuhen e treten e sëmuren, pra poshtë retë shkatërruese

Që na sulmojnë e na zbulojnë dhe lindin e rriten mbi ne dhe brenda nesh dy a tre herë në vit

Dhe ne e dimë, sepse nuk na zë gjumi, sepse mendojmë se gjithë kujtimet tona janë të sigurta

Dhe reshtim së menduari, pa shpresë për zgjedhjet që i kemi bërë, edhe pse shpresa është e gjitha tek ne por ne s’mundim ta shohim

Atje, tek vetë përmbajtja e trupit të braktisur që s’e ndjek asnjë gjuetar, një jetë paturpësish, atje pa asnjë kërcënim, pa asnjë dhunë

U pranua mençurisht propozimi për t’u bërë një jetë djallëzish, një jetë që nuk e ha karremin

Kurrën e kurrës, edhe nëse vdes urie, e meqë nuk e ha, nuk ka përse të ndihet e pashpresë, por prapë nuk mund ta shohim

 

Të flas në vesh, edhe pse të dy e dimë se na dëgjojnë, prapë se prapë i mbajmë kokat drejt

Dhe shpejt, shumë shpejt, i drejtojmë fytyrat në drejtime të ndryshme

E kësisoj aksidentet jetësore do të mund të bëhen të padukshme të lëna mënjanë

E të mbuluara prej gurit të verbërisë, duke na bërë të harrojmë se si lindën retë

E ne ikim, e ikim, e i braktisim retë – që lotët e lëngjet tanë i shpërndajnë kudo

Përtej nesh, nëpër fusha, teksa rrjedhin e zhyten nëndhe, e mbërrijnë në rrënjët e lagështa

Prej nga i merr e i nxjerr mbi dhe një psikopomp i reve, hyjni i erërave të një qielli të dendur

Qielli i këtushëm, pranë fëmijëve që lindin nën rrapin hijerëndë, nën rrezet e diellit

Ndërsa uji avullon dhe retë bëhen të dukshme, si kërpudha, që fryhen çast pas çasti

Qiell në të cilin reja shuan veten përmes nesh, ndërsa neve na lag

E ne i rrimë erës sërish e sërish, si qenie të çuditshme për jetët aksidentale të atyre që nuk janë kurrë të verbër.

Një heshtje e dytë

Lotët e Orfeut – Jean Cocteau, 1950

Më lehtë me u plagosë se me u pa

Më pak lehtë me u pa se me u plagosë

I joshur në përpjekje të stërmëdha

Jashtë secilës bisede me të panjohur

Rri një gjysmënjeri që e lëndon gjithçka

 

Në heshttë gjumi

Nëse si zakonisht vetë dielli lëbyrës

Hesht zhurmëmadh

E nëse thonjtë e saj të gjatë i japin dorës

Pamjen e një skulpture

 

Pas heshtjes fillestare

Një heshtje e dytë

Për ta forcuar shkrirjen

Që s’duhej forcuar

Për ta kyçur edhe një herë drynin

Që s’duhej kyçur.

Petalet e qershisë

Tre gra me korba në tryezë – Leonora Carrington, 1951

Petalet e qershisë rënë në parmakun e dritares

I largojnë tej urtitë e pleqërisë

Mendimet mbi jetën e koklavitur e të përpjetë,

Të zhveshur shëmtërisht prej petkave që mbahen

Në festa të pazakonta të një natyre

Çuditërisht mpirëse, apo mpirshëm

Çuditëse, në të cilat veç unë rroja

Përditë e përditë… e pas kohës sime

Aty do të jetonin njerëz pa asnjë frymë, që endeshin pa formë nëpër ultësira

Prej dheu të verdhë e të fortë

Ose në shtëpi të vogla e të gurta

Dhe mendja ime e plakur nuk do të rrinte dot gjallë se s’do të bëhej

Kurrë kureshtare se ç’gjellë do hanin në ato ultësira

Mbi dhe, të njomur prej rrebeshesh të ashpra

Uji kaltërosh… terr i njeriut… që shpesh e fsheh dorën pas shpine

E të sheh që je aty

A thua se nuk kishe lindur

Ende, por veç po shijoje një pjesë të gjatë

Rutine të mërzitshme, rutinë që me sa duket gjetiu festohet

Sigurisht, me kreativitet, me trishtim, me akuarele të zbehta, me vaje të mprehta

Se pa qiellin e frymëve si

Do të mund të merrte jetë kjo rutinë e pafytyrë?

A s’është e palëvizshme jeta në mbarë dheun?

 

Kur vihet guri i palëvizshëm, a hyn më terri brenda?

A hyn më… uria?

Mendimi mbi jetën

Në zemrën e një plaku

Një mendim i vonuar në një zemër të rrudhur

Në një botë të ardhshme

Pasi të ketë vdekur përfytyrimi

Aty do të ketë veç njerëz, nën rrebeshin e ashpër

Të ujit kaltërosh

Që rrjedh me furi drejt një shpelle të errët

Në të cilën shumëkush bie

A ngrihet… ajo dritë e thellë

Plot zhurmë

Piskamat vetmitare të hutit

Në një park në Tiranë

Ndanë një spitali

Macet vinin të flinin

Kumrijet gugatnin butësisht

Fryma filloi

Bashkë me dashurinë dhe me planet e saj

Në qiellin pa yje, në një grimë terri

Por këto janë shembëlltyra nga e ardhmja apo dëshira

Apo fjalët e fundit të mençurisë së plakut

Në çastet kur i rikthehet kujtesa

E gjërave të parëndësishme, të parëndësishme, cilat?

… e çfarë i mbetet dyshimit?

Ajo largohet prej meje dhe hesht

Përgjithmonë dhe e quan vetveten të tjetërkujt

Ndërkohë që unë dal prej dritës së dheut

Mbështjellë me një bluzë të ngushtë errësire

Ndanë shpellës së thellë plot zhurmë

Hëna vdes

 

Victor Brauner – Guri i filozofit, 1940

Hëna vdes

Dhe hëna vdes,

Netët e urrejnë hënën,

Hëna e përbuz shkëlqimin,

Dashnorët e rinj duan pidh,

U ngrita në këmbë,

Në këmbë u ngrita këtu,

Këtu u ngrita,

M’u morën mendtë,

Mendtë m’u morën,

S’pashë gjë,

Gjë s’pashë,

M’u dukën të errët,

Të errët m’u dukën,

Sërish marramendje,

Marramendje sërish,

Asnjë hënë pra,

Pra asnjë hënë,

Nuk u zhduk asnjëherë,

Asnjëherë nuk u zhduk,

Ajo ish verbuar,

Verbuar ish ajo,

Gjë s’kish mbetur,

S’kish mbetur gjë,

 

Hëna vdes

Dhe hëna vdes,

Netët e urrejnë hënën,

Hëna e përbuz shkëlqimin,

Tymosa një paketë Lucky Strikes,

U ngrita në këmbë,

Në këmbë atje,

Marramendje,

Mendjemarrje,

Sytë m’u errën,

U errën sytë,

Terr ata qenë,

Qenë terr,

Sërish marramendje,

Marramendje sërish,

 

Pra asnjë hënë,

Asnjë hënë pra,

S’u shfaq aty,

Aty nuk u shfaq,

Ajo e verbuar,

E verbuar ajo,

Gjë s’kish mbetur,

S’kish mbetur gjë.