Vargje për Merilin Monronë

Hans Gustav Burkhardt – Enderr dashurie, 1969

Pierpaolo Pasolini

Prej botës së vjetër e prej botës së re
Kish mbetur veç bukuria, dhe ti
E mjera motërz miturake
Që rend pas vëllezërve më të mëdhenj
Dhe qesh e qan me ta, për t’i imituar,
Ti, motërza më e vogël
Atë bukuri e mbaje veshur me aq përulësi
Dhe shpirti yt prej bije të vegjëlisë
Kurrë nuk e diti se e mbaje veshur
Përndryshe s’do të ish bukuri.

Por bota ta mësoi
Kështu që bukuria jote u bë e botës
Prej së frikshmes botë të vjetër, prej së frikshmes botë të re
Kishte mbetur vetëm bukuria, dhe ti
E more me vete, siç merret një buzëqeshje e bindur.
Bindja lyp shumë lotë të gëlltitur,
T’i jepesh të tjerëve, shumë shikime gazmore
Që kërkojnë mëshirën e vet! Kështu pra
E more me vete bukurinë tënde.

U zhduk si një dromcë pluhur ari.

Prej idiotes botë të vjetër
Dhe prej së pamëshirshmes botë të re
Kishte mbetur një bukuri që nuk turpërohej
Të tregonte gjinjtë e veckël të motërzës
Barkun e vockël, aq lehtësisht të zhveshur.
Pikërisht prandaj ajo qe bukuri, e njëjta
Që kanë vajzat e ëmbla të botës tënde…
Vajzat e tregtarëve
Fituese konkursesh bukurie në Majemi a Londër.

U zhduk si një pëllumbeshë e artë.

Bota ta mësoi
Ndaj bukuria jote nuk ishte më bukuri.
Por ti vazhdove të ishe fëmijë
E papjekur, si lashtësia, mizore si e ardhmja
E mes teje e bukurisë tënde të pronësuar prej Pushtetit
U vendos gjithë idiotësia dhe mizoria e së tashmes.
E mbaje gjithnjë me vete, siç mbahet një buzëqeshje ndër lotë,
E paturp prej përtesës, e pafytyrë, prej bindjes.

U zhduk si një pëllumbeshë e bardhë, e artë.

Bukuria jote e mbijetuar e botës së vjetër
E kërkuar prej botës së ardhme, e pronësuar
Prej botës së tashme, u bë sëmundje vdekjeprurëse.

Tashti vëllezërit e mëdhenj më në fund kthejnë fytyrën
I ndalin për një çast lojërat e tyre të nëmura
Dalin prej shpërqendrimit të tyre të palodhshëm
Dhe pyesin: “A është e mundshme vallë që Merilina
E vockla Merilinë, të na ketë rrëfyer udhën?”

Tani je ti
Ajo që s’vlen më hiç, e mjera, me buzëqeshjen e saj
Je ti e para përtej dyerve të botës
Së braktisur në fatin e saj vdekatar.

 

Përktheu Arbër Zaimi

Matia Paskali mes trëndafilave

Charles Ragnard Bunnell – Shtëpia e magjistarit, 1958

Jorgo Seferis –

Tymosa e s’e shova gjithë mëngjezin
N’e shofsha do më rrokin trëndafilat
Do më mbysin me gjemba e petla të rëna
Trëndafilat rriten gërmuq, secili me lulet në ngjyrën e vet
Rrinë vështrojnë, mos kalon ndokush vallë; askush nuk kalon.
Nga prapa tymit të llullës i shoh
Pa kundërmim mbi kërcejtë që po thahen.
Në jetën tjetër një grua më pat thënë: “Mund ta prekësh këtë dorë
Dhe kjo trëndafilkë do të jetë jotja, është jotja, mund ta marrësh tani a më vonë, kur të duash”.

Zbres shkallët pa e ndalur tymosjen
Dhe trëndafilkat më ndjekin të ngazëllyera
E në mënyrën e tyre diç prej atij zërit që rri në
Rrënjë të britmës, atëherë kur njeriu zë klith “o nënë” apo “ndihmë”
Apo britmëzat e bardha të dashurisë.

Është një kopshtijzë e bardhë cit me trëndafila
Pak metra katrorë që zbresin bashkë me mua
Shkallëve tatëpjetë, pa e marrë me vete qiellin;
Dhe emta e saj do t’i thoshte: “Antigonë, i ke
Harruar mësimet për sot
Në moshën tënde nuk vishja korse, jo në kohën time”.
Emta e saj një krijesë për keqardhje: damarët e dalë,
Rrudha përreth veshëve, një hundë gati të vdekur;
Por fjalët e saj gjithnjë të kujdesshme.
E pashë njëdizaj tek ia prekte gjinjtë Antigonës
Si fëmija i vockël që vjedh një kokërr mollë.

Mos vallë e takoj atë plakë tani që po zbres?
Kur ika më tha: “Kushedi kur takohemi prapë?”
Pastaj lexova për vdekjen e saj në gazeta
Për martesën e Antigonës dhe martesën e
Vajzës së Antigonës
Pa i ndalur hapat, as duhanin
Që më lë në buzë shijen e një anijes së nëmur
Me një sirenë kryqëzuar në bashin e saj ende pa
Iu venitur bukuria.

 

Përktheu Arbër Zaimi

Mbamendje

Fritz Bultman – Përkthim i vazhdimtë, 1966

Jorgo Seferis

Dhe unë mbetur me një fyell kallami në dorë.
Nata qe shkretuar, hëna po tretej,
Dheu kundërmonte prej të mbramit shi.
Pëshpërita: mbamendja dhemb kudo që e prek,
Ka mbetur vetëm pak qiell, s’ka mbetur më det,
Çka vrasin gjithë ditën e mbartin në qerre dhe e hedhin tej kodrinave.

Gishtat e mi po endeshin më kot përmbi këtë fyell
Që një bari plak ma dhuroi veç pse i thashë mirëmbrëma.
Të tjerët e kanë shfuqizuar secilën përshëndetje:
Zgjohen, rruhen dhe nisin punën e përditshme të masakrimit
Ashtu si bujku që tëharr e punon tokën, metodikisht, pa pasion:
Keqardhja ka vdekur, si Patrokli, e askush më s’gabon.

Mendova t’i bie një melodie pastaj ndjeva turp ballë botës
Asaj që më vëzhgon së andejmi natës, që nga brenda dritës sime
Thurur prej kurmesh të gjallë, zemrash të zhveshura
Dhe dashurie që i përket Furive
Siç i përket njeriut e gurit e ujit e barit
Dhe kafshës që të sheh në bebëz të syrit tek i vjen pranë vdekja.

Kështu pra vazhdova në shtegun e errët
Dhe u ktheva drejt kopshtit tim, dhe gërmova dhe e varrosa fyellin
Dhe sërish pëshpërita: një mëngjes do ringjallemi varresh,
Drita e agimit do skuqet si drurët që lulëzojnë pranverës,
Deti do rilindë dhe prej shkumës së dallgës do dalë sërish Afrodita.
Ne jemi fara që vdes. Dhe hyra në shtëpinë time të zbrazët.

 

Përktheu Arbër Zaimi

Mbreti i Asinisë

William Theophilus Brown – Figura në fushë, 1966

Jorgo Seferis

Gjithë mëngjesin u endëm ndër rrënoja
Nisëm prej anës nën hije, atje ku deti
I gjelbër por pa shkëlqim – krahëror i një pavodës së therur –
Na priti si koha, që të çara s’ka.
Damarë shkëmbinjsh vdiren drejt bregut prej majave lart,
Hardhi spërdredhore, zhveshur gjethesh, shumëdegëshe, që ngjallen
Kur uji i prek, ndërsa syri që i ndjek
Rropatet t’i ikë gurësisë robtuese
Duke bjerrë ca nga ca krejt fuqinë.

Anës me diell një plazh i gjatë e i zbrazët
Dhe rrezet që shkrepin diamantë në muret e stërmëdhenj.
Asgjë s’frymon, pëllumbat e egër shkuan
Dhe mbreti i Asinisë, që rrekemi ta gjejmë tash e dy vjet,
I panjohur, nga krejt i harruar, madje edhe nga Homeri,
Vetëm një fjalëz në gjithë Iliadën, dhe ajo e paqartë,
Flakur këtu si maska e artë e varrimit.
Ti e preke, a ia mban mend tingëllimën? E zgavërt në dritë
Si një shtambë e tharë në dheun e mihur:
Të njëjtin tingull që bëjnë rremat tona kur rrahin detin.
Mbreti i Asinisë, një zbrazëtirë pas maskës
Gjithkund me ne, gjithkund me ne, nën një emër:
“Ασíνην τε… Ασíνην τε…”
Dhe statujat e fëmijëve të tij
Dhe dëshirat e tij në flatrimin e shpezëve, dhe era
Në të çarat mes mendimeve të tij, dhe anijet e tij
Ankoruar në një port të tretur:
Nën maskë një zbrazëtirë.

Tej syve të mëdhenj, buzëve formëplota, krelave
Të skalitura me reliev në mbështjellën e artë të ekzistencës sonë
Një njollë e errët që e sheh tek udhëton si një peshk
Në platitjen agimore të detit:
Një zbrazëtirë gjithkund me ne.
Dhe shpendi që fluturoi tutje dimrin e shkuar
Me një krah të thyer:
Banesë e jetës
Dhe gruaja e re që iku, për të luajtur
Me çatajtë e verës
Dhe shpirti që lypi botën e poshtme duke kujisur
Dhe vendi si një gjethe e gjerë rrapi e çuar tej
Prej rrëkeve diellore
Bashkë me monumentët e moçëm dhe keqardhjen e sotme.

Dhe poeti mëdyshet, vështron gurët dhe pyet vetveten
A ekziston vërtet vallë
Midis këtyre linjave të rrënuara, brinjëve, pikave, zgavrave e lakoreve
A ekziston vërtet vallë
Këtu ku puqesh me shtegun e shiut, erës e rrënojave
A ekziston lëvizja e fytyrës, forma e brishtësisë
E atyre që janë tkurrur kaq përçudnisht në jetët tona,
Atyre që mbetën hije e valëve dhe mendimeve
Në pakufishmërinë e detit
A ndofta jo, asgjë nuk mbetet përveç peshës
Nostalgjisë për peshën e një ekzistence në jetë
Aty ku ne tash mbetemi të pathelb, të hepuar
Si degët e një shelgu të tmerrshëm, gërmuqur nën
Dëshpërim të pambarimtë
Ndërsa përroi i verdhë ngadalë sjell poshtë
Xunkthe të nxjerra me gjithë rrënjë prej baltës
Imazh i një forme që dënimi me hidhërim
Të përjetshëm e ka kthyer në gur:
Poeti një zbrazëtirë.

 

Përktheu Arbër Zaimi

Gjërat mbrujtur prej hekuri

Paul Emile Borduas – Xhevahirë të vjetër, 1956

D.H. Lawrence

Gjërat mbrujtur prej hekuri, bërë me çelik
Lindin të vdekura, qefinë, thithin jetë prej nesh.
Deri pas një kohe të gjatë, kur plaken, atëherë na futen në jetë
Zënë të bëhen të qeta, qetësuese: e atëherë
I flakim.

 

Përktheu Arbër Zaimi

Të klithësh ujku, ujku

Samuel Bookatz – Fantazi, 1960

Vladimir Nabokov

Letërsia nuk lindi atë ditë kur një djalë që klithte ujku, ujku vraponte nëpër luginën Neandertal i ndjekur këmba këmbës nga një ujk i madh i murrmë: letërsia lindi atë ditë kur një djalë vraponte duke piskatur ujku, ujku pa patur ujk pas tij. Që djaloshi i shkretë, për shkak që mashtronte shpesh, në fund u hëngër prej një bishe të vërtetë, kjo është thjesht rastësore. Ama dëgjoni çka është e rëndësishme. Mes ujkut ndër shkurret e dendura dhe ujkut në rrëfimin e dendur ka një hendek rrëzëllitës. Ai hendek, ai prizëm që thyen dritën është arti i letërsisë.

Letërsia është krijim. Trilli është trill. Ta quash një tregim histori të vërtetë është ta fyesh edhe artin edhe të vërtetën. Çdo shkrimtar i madh është mashtrues i madh, por e tillë është edhe krye-hileqarja, Natyra. Natyra gjithnjë mashtron. Prej rrenës së thjeshtë të shumimit e deri tek iluzioni gjenial e i sofistikuar i ngjyrave mbrojtëse tek krahët e fluturave e zogjve, ekziston në Natyrë një sistem i mrekullueshëm magjish e hilesh.

Shkruesi i letërsisë ndjek udhën e Natyrës.

Të kthehemi për një çast te vogëlushi ynë leshator që brit ujku, ujku nëpër korije, mund ta themi edhe kështu: magjia e artit rri tek hija e ujkut që ai trilloi, tek ujku i ëndrrës së tij; e më vonë historia e hileve të tij prodhoi një tregim të mirë.

E kur në fund ai ra pré, rrëfimi i tregimit për të prodhoi një mësim të mirë për t’u dëgjuar në terr, rreth zjarrit fushor. Por ai ishte magjistari i vogël. Ai ishte krijuesi.

 

Përktheu Arbër Zaimi

Keqardhje për vetveten

Aleksander Bogen – Sulmi, 1944

D.H. Lawrence

S’kam parë kurrë asgjë të egër
T’i vijë keq për vetveten.
Trishtili i vocërr bie në tokë i ngrirë i vdekur
Pa ndjerë kurrë keqardhje për vetveten.

 

Përktheu Arbër Zaimi

Pelegrinazh

Seymour Boardman – Peizazh nate, 1954

Giuseppe Ungaretti

Kapërthyer
Në këto rropulli
Gërmadhash
Me orë të tëra
Kam zvarritur
Kufomën time
Përdorur prej baltës
Si një shollë
Apo si një farë
Gjembaçi

Ungaretti
O burrë i vuajtur
Të mjafton një iluzion
Për të marrë zemër

Një reflektor
Atje tej i vë det mjegullës

 

Përktheu Arbër Zaimi

Gjërat bërë nga njerëz

Norman Bluhm – Ode Apollonit, 1997

D.H. Lawrence

Gjërat bërë nga njerëz, me duart e tyre të drobitura
Mbesin gjallë në vite se transmetojnë prekjet e tyre
Dhe vazhdojnë të ndriçojnë
Për një kohë të gjatë.
Prandaj ca gjëra të vjetra janë të dashura
E të ngrohta, sepse ende në to bartin jetë nga ata
Njerëzit e harruar, që i bënë.

 

Përktheu Arbër Zaimi