Teshtimë prej kokëpalari

Arbër Zaimi

Family (A Child Shall Lead Them), 1932 – George Grosz

Ftohma njeriun e kap me kollë e me teshtima, e këto janë të bezdisshme, të zhurmshme, mund t’ia ngjisin virusin të tjerëve, ndaj kërkush s’ka qejf të rrijë gjatë me kë teshtin a kollitet. I sëmuri, fillimisht synon ta zgjidhë problemin me vetveten. Për të mos vënë në siklet të tjerët, ja rri në shtëpi e izolohet, ja përpiqet ta zbusë kollën me ndonjë shurup a çaj të nxehtë, ndërsa teshtimat i mbyt duke zhytur hundët në shami e duke bërë lloj-lloj marifetesh (duke mbajtur frymën, duke pickuar majën e hundës e të tjera gjëra qesharake, si këto).

Mirëpo historia (magistra vitae) rrëfen faktin imponues, që teshtimat e kollitjet kanë vazhduar, pavarësisht marifeteve e shurupeve. Afërmendsh, nuk mjaftojnë hiletë për ta ndaluar përgjigjen reflektive të organizmit ndaj shqetësimeve të brendshme, në këtë rast viruseve që shkaktojnë të flamosurën ftohmë. Duhet tjetër zgjidhje.

Një zgjidhje qesharake do të qe receta e tiranit, një dikush arrogant që synon të shmangë menjëherë bezdinë. E tillë zgjidhje do të qe psh. lëshimi i një urdhri për të ndaluar me dhunë kollën e teshtimat, apo për t’i kërcënuar, rrahur e përzënë autorët e këtyre gjesteve bezdisëse. Po sot zor se gjen njerëz kaq të trashë e të pasjellshëm (apo ndoshta gjen?) sa të lëshojnë të tillë urdhra, e sërish kjo nuk e ndalon as kollën e as teshtimën.

Djali dhe vajza e pasanikut

Bildnis der Journalistin Sylvia von Harden, 1926 – Otto Dix

Çdo ditë shkoj të fitoj bukën e gojës

Në pazarin ku shesin gënjeshtra

Do zoti

Dhe gjej një vend nga an’e shitësve

Bertolt Brecht – Hollywood

U ula të shkruaj me ide të qartë në kokë, një analizë për privatizimin e çuditshëm të llotarisë kombëtare në Tiranë, si dhe për privatizimin e rrjetit të distribucionit të energjisë elektrike në Kosovë, dy fenomene të papranueshme nga cilado normë politike e ekonomike, dy privatizime të monopoleve publike që si pasojë do të sjellin të dyja zgjerim të hendekut a honit që ndan shqiptarët e pasur nga ata që nuk kanë kohë të dinë se janë të varfër. Mora do raporte e do shifra, do shënime prej ekonomistëve që lexoj, e bash kur hyra në internet për t’u konsultuar me gazetat për dy privatizimet respektive, më dalin përpara dy lajme, të dyja të botuara në gazeta tepër serioze të nivelit udhëheqës sa i përket shitjeve (meqë kemi vendosur që kush shet – udhëheq).

Lajmi i parë, që të mos zgjatem, vdekja e një tjetër minatori në galeritë e minierave ilegale në Bulqizë. Revolta tashmë është rreshkur, është bërë trishtim. Ngjet si fatkeqësi, edhe pse është veç krim, drejtpërdrejti krim. Lajmi i dytë, po në këtë gazetë udhëheqëse, kish të bënte me pushimet e djalit të pronarit të gazetës, një farë rioshi që në fotografinë e vendosur online, shullëhej nën diellin e plazhit në Ibiza.

21 janari si parathënie

Fëmijët e të rënëve

The hat makes the man, 1920 – Max Ernst

Shumë fjalë janë thënë, shumë do thuhen për baballarët e vrarë e të sharë prej pushtetit shtypës e kriminal, po ndër to vetëm një është e vërteta – ata ranë martirë të thirrjes për drejtësi, dëshmorë të mosdorëzimit, të besimit se asnjëri prej atyre që zdërhallen mbi gjakun e djersën e popullit nuk mund të pretendojë të drejtojë në emër të të njëjtit popull.

Edhe pse ajo demonstratë u thirr nga drejtues që me sa duket s’mëtojnë gjë tjetër pos të njëjtin pushtet me të njëjtat mënyra, edhe pse ajo demonstratë u ndez nga publikimi mediatik i një filmi të vjellë nga zorrët e sistemit, me një fjalë edhe pse denoncuesi ishte i së njëjtës stofë me të denoncuarin, ata nuk dolën as për pushtetarët partiakë, as për median, as për filmin e aq më pak për denoncuesin. E rrethuan simbolin qendror të shtypjes në emër të drejtësisë bashkë me dhjetra mijëra kokëpalarë, që edhe po të ndryshonin partitë e dinin fare mirë se nuk do t’i iknin atypëraty skamjes.

We, the jokers

Circo equestre, 1927 - Antonio Donghi

Është epika e pinjollit të një familjeje krenare e plot vlera, të një familjeje aristokratike të sërës së lartë. Është epika e pinjollit më të vogël të kësaj familjeje me histori të rëndësishme, miti i një foshnje që lind në një qytet ku jeta s’është e lehtë. Mes kaosit, ankthit, stresit, dekadencës urbane dhe errësirës frenetike ky djalë, që i vogël pëson një goditje në shpirt, aty ku dhemb zemra. Legjendë moderne, qytetare, fëmija i vogël që sheh me sytë e tij se si ca kriminelë ordinerë i vrasin pa mëshirë prindërit. Prindërit që i do aq shumë, sidomos të atin doktor, të pasur, të pushtetshëm e të respektuar, të cilin gjithmonë do ta marrë si model në jetën e në bëmat e tij. Bëma që, falë përshtatjes me vlerat e përgjithshme, shumë shpejt do ta shndërrojnë në një nga pop-simbolet më të rëndësishëm të kohës së sotme. Historia shkon paralelisht me ndërtimin e ciklit të bëmave epike, vetëm se në këtë poemë moderne që zhvillohet në faqet e librave me vizatime, apo nëpër ekrane kinemash sistemi tipik binar i “të mirës dhe i të keqes” nuk përfaqësohet nga perënditë, por nga personazhet.

Ambienti ku zhvillohet karakteri heroik i së mirës është i ndryshëm në cdo kulturë, dhe ashtu si Herakliu rritet si bari, mes natyrës e punëve të rëndomta, duke u bërë njeri më i pranueshëm për helenët e lashtë, heroi ynë rritet mes gjithë të mirave, si trashëgimtar i një perandorie gjigande financiare, që të bëhet më i venerueshëm sipas vlerave e frymës që imponon shoqëria aktuale. Por sikleti në zemër nuk e lë të qetë këtë hero, ai ka një motiv, ka hak për të marrë ndaj padrejtësisë kriminale që bënë disa njerëz të këqinj. Bruce Wayne vendos të kthejë drejtësinë.

Pengjet e Ferronikelit

Evocation d'une ille, 1870 - Victor Hugo

Më nj’anë konfuzioni gjeopërfytyrues i krijuar prej rrjeteve shoqërore virtuale, m’anë tjetër paaftësia për të lexuar shkallët e hartave, po sjellja e përgjithshme e njerëzve në Prishtinë të lë të mendosh se pakkush e di që Drenasi e impianti masiv i shkrirjes së xeheve është diku më pak se 20 km. larg. Praktikisht është në derë të shtëpisë të çdo prishtinaliu, e po të mos qe për një farë imponimi të politikave “decentralizuese”, Drenasi do të qe thjesht një prej lagjeve të jashtme të Prishtinës.

Rrallëkujt në Prishtinë i bie ndërmend ta vizitojë qytezën, e cila për më tepër gjendet në një tjetër njësi administrative (komuna e Drenasit), e tradicionalisht është pjesë e një tjetër krahine (Drenicës). Për më tepër, Prishtina është kryeqytet, Drenica është zonë rurale, me gjithë qytezat e veta që ndërtohen rreth një gërshetimi të jetës agrare e asaj industriale apo minerare, kryesisht të zhvilluar në kohë të komunizmit jugosllav. Kryeqytetasit katundari i duket distant, pavarësisht largësisë reale. Kundërvënia dialektike mes kryeqytetasit wannabe metropolitan dhe katundarit që jeton në fisin e familjen feudale shfaq dhe sipërfaqje spektakolare e politike. Prishtinaliu shpesh cinik, ironik, nuk angazhohet fizikisht në politikë, veç voton, sepse ka punët e veta. Prishtinaliu e do dhe e përkrah stabilitetin dhe stagnacionin tradicionalist tipik borgjez. Ndërsa drenicaku voton për PDK-në, se ata luftuan, se ata çliruan.

Shoqëri mesjetare me elita postmoderne

Le bal bullier, 1913 - Sonia Delaunay

Është ves i intelektualit që sa herë të hasë gjedhin e ngjashëm në ndonjë tavolinë kafeneje (reale a virtuale) t’ia nisë e të diskutojë për halle të mëdha. Në rendin logjik të konstatimit radhiten njëra pas tjetrës analizat e elitës mençurake, gjithnjë e më shpesh e arsimuar jashtë, e gjithnjë e më pak e lidhur me atë çka ndodh brenda.

Si qëmoti, diskursi mbahet pompoz, i mbushur me pleonazma që rrahin si çekan mbi gozhdët që duhet të ngulen mbi mendjen e tjetrit. Burrat e gratë qesin në tavolinën e tyre argumenta e kundërargumenta e herët a vonë përfundojnë në ngritje të zërit, si për të shtyrë tej çdo hije të vëzhgimit interesant të Leonardos “dove si grida non c’e scienza”.

Skizo-Tirana, një qytet konfliktual

Sem Título, 1957 - Carlos Botelho

Ekziston Tirana, e njëkohësisht ekziston tirana, dy qytete krejtësisht të ndryshme, që gjeografikisht ngrihen saktësisht mbi të njëjtin vend. Banorët e njërit qytet janë trajnuar e indoktrinuar që të mos i shohin dot kurrë banorët e tjetrit, e anasjelltas. Thyerja e këtij rregulli, ndodh shumë rrallë, e në u zbuloftë, ndëshkohet.

Metafora është e huazuar nga një libër të China Mieville-it, i lexuar më herët, por të cilin ma solli ndërmend ky pasazh në një tekst të Mustafa Nanos: [K]a dy botë në Shqipërinë e sotme; ka dy botë, të cilat, jo vetëm nuk komunikojnë, por edhe janë shumë larg njëra-tjetrës. (Është një hendek i frikshëm mes palëve)

Kundër trashëgimisë totalitare

(Mbi ato piramida që duhet të shemben)

Kohët e fundit vëmendja e publikut është tërhequr prej spektaklit që po prodhohet rreth “Piramidës”, një ndërtesë e ngritur në fund të viteve ’80 në krah të bulevardit “Dëshmorët e Kombit”. Çështja e ka ndarë publikun në dy parti, pro-prishjes janë ata që pretendojnë se shohin te kjo ndërtesë një simbol të diktaturës e të vuajtjeve të mëdha që ky popull ka hequr nën atë regjim, ndërsa pro-ruajtjes janë ata që thonë se vlerat arkitektonike mund të ndërtohen edhe prej regjimeve gjakësore, madje tiranitë janë shquar për të tilla vepra, dhe pretendojnë se duhet ruajtur “memorja historike”. E vërteta e të dyja palëve është aq e pjesshme sa që nuk ia vlen as të diskutohet mbi të, e në fakt i gjithë diskutimi, me gjithë angazhimin e sinqertë të aktivistëve të njërës palë apo të tjetrës ka qenë ireal (por jo metafizik, jo ndonjë farë abstragimi…), ka qenë thjesht irracional e i ideologjizuar thelbësisht.